Toạ lạc nơi miền đất 2 vua Đường Lâm, Sơn Tây, Hà Nội; từ lâu chùa Mía không chỉ được biết đến là nơi thể hiện tín ngưỡng phạt giáo của người dân khắp nơi trong cả nước. Ngôi chùa này còn được mọi người biết đến là ngôi chùa có nhiều tượng Phật cổ, nghệ thuật nhất Việt Nam và gìn giữ nhiều hiện vật quý báu mang giá trị lớn về nghệ thuật và lịch sử.
 |
Trước cổng vào Chùa Mía, giá như không có những quán hàng, nó sẽ đẹp uy nghiêm hơn nhiều. |
Từ chợ Mía , bước qua cổng Tam quan để vào chùa mọi người mới cảm thấy như bước vào một thế giới khác, trái ngược hoàn toàn với cảnh xô bồ, tấp nập ngoài kia. Mảnh sân trước chùa có những cây đa cổ thụ tạo cho không chỉ đem lại cho chùa 1 không gian mát mẻ, thoáng đãng mà còn khoác lên chùa chiếc áo trầm mặc, cổ kính và linh thiêng.
Phía trong ngôi chùa cổ là khu nội điện gồm tiền đường, đại hùng, bảo điện, thượng điện được sắp xếp theo cấu trúc “Nội công ngoại quốc” trông rất bề thế. Dãy hành lang sắp xếp theo hình chữ “Mục” khiến ban thờ này nối tiếp ban thờ kia. Những người vào tham quan sẽ không phải quay lưng vào bất cứ ban thờ nào.
Trụ trì Thích Cẩn Thẩn, người có nhiều năm gắn bó với chùa Mía cho chúng tôi biết chùa còn có tên là Sùng Nghiêm Tự. Chùa được xây dựng từ thời xa xưa, nhưng có thời kỳ không ai chăm sóc nên bị hoang phế, điêu tàn. Mãi đến năm 1632, cung phi Ngô Thị Ngọc Diệu, 1 phi tần của chúa Trịnh Tráng mới kêu gọi thiện nam, tín nữ các làng Đông Sàng, Mông Phụ, Cam Toàn…cùng nhau tôn tạo lại chùa. Cũng vì các làng đó thuộc tổng Mía, cũng là quê hương của cung phi Ngô Thị Ngọc Diệu cho nên để tỏ lòng mến mộ, người ta đã lấy tên chùa là chùa Mía. Mọi người còn xây dựng thêm một đến thờ riêng để thờ Bà chúa Mía.
 |
Tượng phật trong Chùa |
Điều đặc biệt khiến chùa Mía khác những ngôi chùa bình thường không chỉ bởi tuổi đời của chùa mà còn ở số lượng tượng phật nghệ thuật khổng lồ ở đây. Chùa có đến 287 pho tượng lớn nhỏ, hầu hết những bức tượng đều có từ khi thành lập chùa. Mỗi bức tượng là 1 câu chuyện ca ngợi những đức tính tốt đẹp của con người, dân tộc Việt Nam.
Trong 287 bức tượng đó là 6 pho tượng đồng, 106 pho tượng gỗ và 174 pho tượng làm bằng đất nung được sơn son thếp vàng. Tất cả những bức tượng đều mang giá trị lớn về nghệ thuật. Đặc biệt có bức tượng “Thích Ca nhập niết bàn” là một bức tượng thuộc loại quý hiếm, ít thấy trong các chùa ở miền Bắc cũng như cả nước.
Ngoài tượng “Thích ca nhập niết bàn”, chùa còn có bộ 8 pho tượng “Bát Bộ Kim Cương” được làm hoàn toàn bằng đất luyện. Mỗi bức tượng miêu tả tư thế của 1 vị võ tướng đang ở trong tư thế chuẩn bị chiến đấu trừ tà và bảo vệ pháp luật. Miêu tả ngoại hình, tinh thần của những người đầy khí phách, tinh thần thượng võ một cách đầy sống động, đường nét nên bộ tượng “Bát Bộ Kim Cương” đã được coi là điển hình nghệ thuật của tượng Phật.
 |
Hàng tượng La Hán trong Chùa |
Dọc theo các dãy hành lang còn có nhiều bức tượng nghệ thuật đặc sắc khác. Có thể kể đến là tượng “Phật Tuyết Sơn”, tượng “Quan Âm Tống Tử”…Tất cả các bức tượng dưới bàn tay nghệ nhân chạm khắc một cách mềm mại, trau chuốt đều diễn tả được một cách sống động tính cách của từng nhân vật. Gây ấn tượng lớn đối với khách tham quan.
Không chỉ có nhiều pho tượng Phật nghệ thuật, chùa Mía còn mang theo suốt quá trình lịch sử những hiện vật giá trị.
Tầng trên Tam quan là chiếc chuông lớn đúc từ năm Cảnh Hưng thứ 6( 1745) và 1 chiếc khánh đồng đúc năm Thiệu Trị thứ 6 (1846). Tiếp đến là tòa tháp “Cửu Phẩm Liên Hoa”. Tòa tháp này được xây dựng để thờ vọng Xá lị đức phật. Bên cạnh đó, ngọn tháp cũng được những người xây dựng gửi gắm ước muốn được gìn giữ, phát triển nét văn hóa của làng quê.
 |
Tượng Phật Tuyết Sơn |
Điều đặc biệt nhất là trong chùa còn có một tấm bia đá rất đẹp, cao 1,6m; rộng 1,2m và được đặt trên lưng một con rùa. Tấm bia đá được khắc năm 1634, nói về việc trùng tu chùa năm 1632. Tại tấm bia đá này cũng lưu trữ nhiều tài liệu quý báu mang giá trị lịch sử lớn lao của ngôi chùa.
Với kiến trúc độc đáo và những tác phẩm điêu khắc có giá trị, chùa Mía đã được bộ Văn hóa - thể thao và du lịch xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
Về chùa Mía vào dịp không có lễ hội, không thấy được cách tổ chức nghi lễ mang đậm nét văn hóa của con người miền Bắc. Không gặp được những người vẫn nhiệt tình kể vanh vách những câu chuyện truyền thuyết, văn hóa và tín ngưỡng. Nhưng về đây, dưới sự trầm mặc, uy nghi và đầy cổ kính của chùa Mía, chúng tôi không phải mang nhiều nuối tiếc với những gì đã được chiêm ngưỡng ở ngôi chùa mang đậm bản sắc văn hóa này.
Hoàng Đức Nhã (bài, ảnh) |
